Sáng 22/10, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình về ba dự án luật, gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).
Tăng quyền chủ động, tự chủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương và cơ sở giáo dục
Bộ trưởng cho biết, việc xây dựng và ban hành các luật nói trên là bước đi cần thiết để tháo gỡ “điểm nghẽn” trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu mới về phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục được xây dựng nhằm thể chế hóa một số nội dung quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị như: quy định giáo dục trung học cơ sở là giáo dục bắt buộc, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 tuổi đến 5 tuổi; quy định một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc; không tổ chức hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập...
Các nội dung sửa đổi, bổ sung tập trung vào tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục, tăng quyền chủ động và tự chủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương và cơ sở giáo dục; bổ sung cấp trung học nghề cùng cấp học với trung học phổ thông vào hệ thống giáo dục quốc dân; làm rõ hướng phân luồng sau trung học cơ sở phù hợp với năng lực, sở trường và năng khiếu của người học.
Đồng thời, tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn đào tạo các ngành, nghề đặc thù thuộc lĩnh vực nghệ thuật; quy định văn bằng, chứng chỉ có thể được cấp dưới dạng giấy, điện tử hoặc số; tách tài liệu giáo dục địa phương khỏi sách giáo khoa và giao thẩm quyền biên soạn, thẩm định, phê duyệt cho địa phương.
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, dự thảo sẽ tác động đến khoảng 69/126 thủ tục hành chính hiện hành, theo hướng không quy định trực tiếp thủ tục hành chính tại Luật mà chuyển xuống quy định tại Nghị định của Chính phủ, đồng thời cắt giảm, số hóa và phân cấp mạnh cho địa phương cũng như cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo thuận lợi cho người học, nhà trường.
Cụ thể như bỏ thủ tục cấp bằng tốt nghiệp Trung học cơ sở, giao hiệu trưởng nhà trường/người đứng đầu cơ sở thực hiện chương trình giáo dục trung học cơ sở xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình trung học cơ sở; việc quy định văn bằng, chứng chỉ có thể cấp dưới dạng giấy/điện tử/số tạo cơ sở pháp lý cho việc số hóa, tích hợp và chia sẻ dữ liệu văn bằng, chứng chỉ...
Bổ sung cơ chế rút phép hoạt động những ngành đào tạo yếu kém, không bảo đảm chất lượng
Trọng tâm của dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) khẳng định Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục đại học, đồng thời xác nhận quyền tự chủ của cơ sở đào tạo không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, gắn tự chủ với cơ chế tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình.
Những điểm đột phá của dự thảo Luật tập trung vào việc kiện toàn hệ thống, nâng cao năng lực quản trị, tăng tính chỉ huy đồng bộ, thống nhất trong hệ thống; đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, phát triển hệ thống liên thông hiện đại, thu hút đội ngũ nhà khoa học xuất sắc; tăng cường chính sách hỗ trợ trực tiếp người học; loại bỏ kiểm định hình thức.
Nội dung sửa đổi, bổ sung gồm 22/46 điều (chiếm khoảng 48%), tập trung hoàn thiện cơ chế tự chủ đại học gắn với tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình, củng cố mô hình tổ chức và quản trị, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đặc biệt áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, cải tiến chương trình, tuyển sinh, kiểm định, tài chính, đội ngũ giảng viên; quản lý theo chuẩn và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.
Bên cạnh đó, bãi bỏ hội đồng trường ở cơ sở công lập (ngoại trừ các trường đại học công lập thành lập theo thỏa thuận giữa các Chính phủ), phân định Ban Giám hiệu, Hội đồng trường, Nhà đầu tư trong cơ sở giáo dục tư thục; khẳng định tự chủ là quyền pháp định và không phụ thuộc vào mức độ tài chính, bổ sung cơ chế dừng tuyển sinh, cấp phép và rút phép hoạt động đối với ngành đào tạo yếu kém, không bảo đảm chất lượng...
Ngoài ra, dự thảo Luật tiếp tục phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý nhà nước về giáo dục đại học trên địa bàn, gắn kết đào tạo với nhu cầu nhân lực địa phương. Các cơ sở giáo dục đại học tự chủ trong hoạt động đào tạo, học thuật, xây dựng và phát triển chương trình đào tạo, tổ chức đào tạo dưới các hình thức, mô hình; nghiên cứu khoa học, tài chính, nhân sự, hợp tác quốc tế và kiểm định chất lượng giáo dục.
Xác lập rõ vai trò của doanh nghiệp như một chủ thể quan trọng trong giáo dục nghề nghiệp
Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) gồm 9 chương, 42 điều (giảm 37 điều so với Luật hiện hành) với nhiều điểm mới.
Theo đó, dự thảo bảo đảm quyền tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, không phụ thuộc vào mức độ tài chính, đồng thời xác định giáo dục nghề nghiệp là then chốt trong phát triển lực lượng lao động kỹ năng cao, được ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội và trong phân bổ ngân sách nhà nước.
Đồng thời, quy định rõ ràng hơn các bậc trình độ, đồng thời thiết lập cơ chế tổ chức hoạt động giáo dục nghề nghiệp theo chuẩn mới; điều chỉnh chuẩn năng lực, quyền và nghĩa vụ của nhà giáo, người dạy nghề; nhấn mạnh tính công khai, minh bạch và sử dụng hiệu quả tài chính, tài sản...
Về một số nội dung bổ sung quan trọng, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo bổ sung mô hình trung học nghề - một cấp học mới tương đương trung học phổ thông, nhằm đa dạng hóa lựa chọn cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Cùng với đó, Luật mở rộng loại hình cơ sở tham gia giáo dục nghề nghiệp, cho phép trường học, trung tâm, doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức khác cùng tham gia đào tạo, tạo mạng lưới giáo dục nghề nghiệp rộng và linh hoạt hơn, đặc biệt trao quyền tự chủ cho các cơ sở.
Dự thảo quy định về công nhận kết quả học tập, năng lực nghề nghiệp tích lũy, tạo cơ hội cho người học linh hoạt, thuận lợi khi chuyển đổi hoặc liên thông. Đồng thời, xác lập rõ vai trò của doanh nghiệp như một chủ thể quan trọng: tham gia xây dựng chương trình, giảng dạy, tổ chức thực tập, đánh giá kết quả; kèm theo cơ chế thành lập quỹ đào tạo nhân lực doanh nghiệp để chủ động chia sẻ trách nhiệm đào tạo nguồn nhân lực kỹ năng cao.
