Điểm đáng chú ý là sự thay đổi lớn trong cấu trúc bộ máy của các cơ sở giáo dục công lập, không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thỏa thuận quốc tế); đồng thời thực hiện mô hình bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Chủ trương này củng cố vai trò lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của tổ chức Đảng, tạo đồng bộ trong chỉ đạo và điều hành.
Chủ trương đúng đắn
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Chí Nghĩa, đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho biết: Sau khi Luật Giáo dục đại học sửa đổi năm 2018 có hiệu lực, các trường đã thành lập hội đồng trường. Ở nhiều cơ sở giáo dục đại học công lập, hoạt động của hội đồng trường đã có một số kết quả nhất định, thúc đẩy tự chủ đại học song ở nhiều nơi, hội đồng trường chưa thật sự là cơ quan quyền lực cao nhất của nhà trường. Cơ chế phối hợp giữa hội đồng trường với đảng ủy và ban giám hiệu còn bất cập, chồng chéo. Một số hội đồng trường tồn tại như một “lớp trung gian” giữa đảng ủy và ban giám hiệu, khiến quá trình ra quyết định bị kéo dài, giảm tính chủ động của người đứng đầu.
Nhấn mạnh một số yêu cầu then chốt, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Chí Nghĩa cho rằng, cần khẳng định tổ chức Đảng là hạt nhân lãnh đạo toàn diện trong nhà trường, bảo đảm đường lối, chủ trương của Đảng được thể chế hóa trong chiến lược phát triển giáo dục đại học. Đảng lãnh đạo bằng định hướng chính trị, bằng xây dựng đội ngũ và bằng kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ. Người đứng đầu cơ sở giáo dục phải thật sự là trung tâm điều hành, có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực quản trị hiện đại, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và có uy tín trong tập thể nhà trường.
Vì vậy, cần có cơ chế lựa chọn, đánh giá, đào tạo và giám sát minh bạch, gắn trách nhiệm với kết quả. Cần phát huy vai trò tập thể lãnh đạo trong đảng ủy, đồng thời mở rộng dân chủ thông qua hội đồng khoa học, hội đồng chuyên môn, cán bộ viên chức, bảo đảm tính minh bạch trong quản trị. Để tự chủ đại học đi vào thực chất, cần hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ, hiệu quả của cơ quan chủ quản và xã hội, cơ chế giải trình của cơ sở giáo dục…
Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) đánh giá đây là bước đột phá trong mô hình quản trị tại các cơ sở giáo dục công lập, nhất là các trường đại học, theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW.
Đánh giá những thuận lợi đối với công tác quản lý, điều hành và hoạt động của nhà trường, đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh chỉ rõ bốn nhóm thuận lợi lớn. Thứ nhất, bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất, trực tiếp của Đảng. Bí thư đồng thời là người đứng đầu cụ thể hóa kịp thời các chủ trương, nghị quyết của Đảng vào điều hành, loại bỏ khâu trung gian, bảo đảm định hướng chính trị. Thứ hai, giảm chồng chéo giữa chức năng quản trị và chức năng điều hành, “quy về một mối” để các quyết sách được đưa ra nhanh chóng, kịp thời.
Thứ ba, khi người đứng đầu có quyền lãnh đạo cả về chính trị và hành chính, công tác cán bộ được triển khai liền mạch giữa Đảng và chính quyền, tạo thuận lợi cho việc xây dựng đội ngũ và tái cơ cấu tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu lực. Thứ tư, tăng cường trách nhiệm giải trình. Quyền hạn gắn với trách nhiệm cao nhất giúp xác định rõ vai trò cá nhân trong mọi kết quả hoạt động, tránh tình trạng đùn đẩy, phân tán trách nhiệm; bảo đảm quyết định của Đảng được chuyển hóa thành các chỉ đạo hành chính, pháp lý và được triển khai nhanh chóng.
Tuy nhiên, để chủ trương này phát huy tối đa hiệu quả, điều kiện tiên quyết là người kiêm nhiệm phải có uy tín cao về chuyên môn, học thuật và phẩm chất chính trị vững vàng; đồng thời cần có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức đoàn thể trong nhà trường để bảo đảm quyền lực không bị lạm dụng.
Ban hành hướng dẫn, bảo đảm vận hành thống nhất
Làm rõ hơn vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng trong các cơ sở giáo dục công lập, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) khẳng định: Đảng ta là đảng cầm quyền; do vậy, ở bất kỳ cơ quan, tổ chức, đơn vị nào chịu sự lãnh đạo của Đảng, thì tổ chức đảng, người đứng đầu tổ chức đảng phải trực tiếp lãnh đạo đơn vị. Khi bí thư cấp ủy kiêm thủ trưởng cơ quan, đơn vị, bảo đảm được sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt. Để mô hình này phát huy hiệu quả, cần sớm ban hành hướng dẫn cụ thể và xác lập thẩm quyền với cả hai vai trò Đảng và chính quyền.
|
Thời gian tới, Đảng ủy Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các bộ, ngành cần nghiên cứu, hướng dẫn cụ thể để việc xây dựng tổ chức đảng ở các cơ sở đào tạo phát huy được vai trò lãnh đạo, đồng thời thúc đẩy hiệu quả quản lý chuyên môn của người đứng đầu, bảo đảm bộ máy vận hành thông suốt. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Phúc |
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Phúc, thời gian tới, Đảng ủy Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các bộ, ngành cần nghiên cứu, hướng dẫn cụ thể để việc xây dựng tổ chức đảng ở các cơ sở đào tạo phát huy được vai trò lãnh đạo, đồng thời thúc đẩy hiệu quả quản lý chuyên môn của người đứng đầu, bảo đảm bộ máy vận hành thông suốt.
Liên quan phương án sắp xếp bí thư cấp ủy đồng thời là người đứng đầu cơ sở giáo dục, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ đang xây dựng phương án trình các cấp có thẩm quyền và dự kiến triển khai ngay trong tháng 12/2025. Theo lộ trình, ba dự thảo sửa đổi Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp dự kiến được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/1/2026; đồng thời, Luật Nhà giáo cũng có hiệu lực từ thời điểm này. Khi các quy định pháp luật mới đi vào cuộc sống, hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập sẽ kết thúc hoạt động.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, khi hội đồng trường kết thúc hoạt động, chủ tịch, phó chủ tịch hội đồng trường cũng kết thúc vai trò hoạt động. Hiệu trưởng/giám đốc cơ sở đào tạo được bổ nhiệm theo nhiệm kỳ khi hội đồng trường kết thúc hoạt động, về nguyên tắc cũng hoàn thành trách nhiệm được giao. Tuy nhiên, để bảo đảm tính liên tục và không làm gián đoạn điều hành, người đứng đầu cơ sở đào tạo vẫn tiếp tục điều hành hoạt động cho đến khi có quyết định mới. Quy trình được thực hiện để cùng thời điểm khi các Luật được thông qua, có hiệu lực thì hoạt động của cơ sở đào tạo được vận hành theo quy định mới ngay đầu năm 2026.
Sau khi hội đồng trường dừng hoạt động, cần tính toán phương án sắp xếp công việc mới đối với những người giữ cương vị chủ tịch hội đồng trường kiêm bí thư đảng ủy trước đây. Thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ có văn bản quy định và hướng dẫn đầy đủ tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình, cách làm, bảo đảm đến những ngày đầu của năm mới, bộ máy vận hành đúng theo tinh thần của Nghị quyết số71-NQ/TW.
