Rối loạn ăn uống ở lứa tuổi học đường
Thời gian gần đây, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai liên tục tiếp nhận các ca bệnh rối loạn ăn uống ở lứa tuổi học đường.
Bệnh nhân N.T.H (17 tuổi), vốn là một nữ sinh vui vẻ, hòa đồng, bỗng chốc trở thành bệnh nhân cấp cứu. Trước đó, vì bạn bè trêu là béo, H. bắt đầu ám ảnh về cân nặng. Cô bé tự ý áp dụng chế độ ăn kiêng cực đoan như giảm khẩu phần ăn xuống 2/3 và tập thể dục 2-3 tiếng mỗi ngày. Dù đã giảm gần 10kg, cơ thể gầy guộc, H. vẫn kiên quyết tin rằng mình béo và tuyệt đối từ chối ăn.
Sau 6 tháng, H. ngất xỉu và được đưa đến bệnh viện trong tình trạng nguy kịch, mạch chỉ 48 lần/phút, huyết áp tụt, mất kinh 3 tháng, BMI chỉ còn 16,4. Bệnh nhân phải điều trị nội trú khẩn cấp để phục hồi dinh dưỡng và tâm lý.
Ngược lại, khi ăn uống vô độ, mất kiểm soát, các bạn trẻ cũng rơi vào trạng thái tâm lý không ổn định. Bệnh nhân L.T.L (18 tuổi) là một thí dụ khác về sự giày vò thể xác và tinh thần. L. liên tục có những cơn ăn mất kiểm soát, ăn sạch một lượng thức ăn khổng lồ (tương đương 4 bát mì tôm, 1,5kg khoai tây chiên) chỉ trong 1-2 giờ, với tần suất 2-3 lần/tuần.
Sau khi ăn, L. tự gây nôn mửa, hoặc dùng thuốc nhuận tràng để thải thức ăn. Hành vi này xuất phát từ sự xấu hổ, tội lỗi và sợ tăng cân. Hành động ăn uống này khiến cô phải nhập viện điều trị.
Sau thời gian được điều trị tích cực bằng liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và hóa dược, các cơn ăn vô độ chấm dứt hoàn toàn, hành vi nôn cũng biến mất.
Thạc sĩ, Ngô Tuấn Khiêm, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh, các ca lâm sàng này là lời cảnh tỉnh rõ ràng nhất về sự nguy hiểm của ED.
Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Nguyệt Nga cảnh báo, độ tuổi vị thành niên (10-19 tuổi) là "vùng nguy hiểm" khởi phát bệnh, bởi đây là giai đoạn các em chịu nhiều áp lực về hình thể từ bạn bè và mạng xã hội. Rối loạn ăn uống là sự rối loạn nghiêm trọng trong hành vi ăn uống và mối bận tâm ám ảnh quá mức về cân nặng và hình dáng cơ thể.
Nhận biết rối loạn ăn uống
Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Nguyệt Nga cho biết, có 2 dạng phổ biến nhất rối loạn ăn uống.
Một là, người có biểu hiện chán ăn tâm thần (Anorexia Nervosa - AN) với nỗi sợ tăng cân vô lý khiến người bệnh tự bỏ đói bản thân, dù đã gầy gò, suy kiệt.
Hai là, có người ăn vô độ tâm thần (Bulimia Nervosa - BN). Các cơn ăn "vô tội vạ" không kiểm soát, sau đó là hành vi bù trừ nguy hiểm như tự gây nôn hoặc lạm dụng thuốc.
Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Nguyệt Nga nhấn mạnh, rối loạn ăn uống không chỉ là vấn đề tâm lý mà còn là nguyên nhân gây ra nhiều biến chứng y tế nghiêm trọng như loạn nhịp tim, hạ huyết áp, suy thận cấp, loãng xương và mất kinh nguyệt vĩnh viễn ở nữ giới.
Rối loạn ăn uống là bệnh có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm. Một số dấu hiệu cha mẹ cần lưu ý như: Ám ảnh cân nặng: Soi gương liên tục, thường xuyên cân, sờ nắn cơ thể. Trẻ hạn chế ăn uống bằng cách loại bỏ hẳn tinh bột, chất béo dẫn đến lo âu, trầm cảm, thu mình, dễ cáu gắt.
Hoặc trẻ có biểu hiện tránh né bữa ăn gia đình, kiếm cớ bận, nói dối đã ăn rồi; hoặc vào toilet ngay sau khi ăn xong (có thể là tự gây nôn)...
Bác sĩ Nga nhấn mạnh, rối loạn ăn uống là một bệnh lý, không phải sự lựa chọn. Gia đình cần hỗ trợ và đồng hành, tránh chỉ trích hay ép buộc. Việc điều trị cần có sự phối hợp giữa chuyên gia tâm thần, tâm lý và dinh dưỡng để phục hồi cả thể chất và tinh thần.
