Gian nan đường đến trường
Trường Phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT) Tiểu học Mỹ Lý 2 (xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An), nằm bên dòng Nậm Nơn, vốn là điểm sáng của giáo dục vùng biên. Khu ký túc xá, nhà bếp, phòng chức năng khang trang từng khiến thầy trò nơi đây tự hào. Vậy mà sau lũ dữ, tất cả chỉ còn trong ký ức. Những dãy phòng học hai tầng còn trụ lại cũng nứt nẻ, loang lổ, tiềm ẩn nguy cơ đổ sập, không thể sử dụng. Thầy giáo Trần Sỹ Hà, Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Bước vào năm học này, Trường phải bố trí dạy học tại 5 điểm trường lẻ. Còn điểm trường chính ở bản Xằng Trên bị đổ sập hoàn toàn, phải học tạm tại nhà văn hóa bản. Hơn một tháng nay, tập thể giáo viên ngày đêm ngăn chia nhà văn hóa thành các lớp học, tiến hành trang trí, cố gắng tươm tất nhất có thể để đón học sinh bước vào năm học mới”.
Trường PTDTBT Tiểu học Mỹ Lý 2 có 24 giáo viên thì 20 gia đình chịu thiệt hại nặng nề trong lũ, riêng 10 thầy cô mất trắng mái ấm khi nhà bị cuốn trôi. Thầy Kha Văn Năm vừa kịp dựng căn nhà mới sau gần 20 năm gắn bó với bục giảng, niềm vui chưa được bao lâu thì lũ dữ đã quét đi tất cả. Cô giáo Nguyễn Thị Luyện và chồng là thầy Lô Văn Tuất chỉ kịp dìu nhau chạy khỏi nhà trong đêm tối, để rồi sáng hôm sau, căn nhà kiên cố đã biến mất, chỉ còn trơ lại khoảng đất trống. Các thầy cô nói với nhau rằng, khi đã chẳng còn gì để giữ lại thì cũng chẳng cần dọn dẹp, sửa sang. Họ gói ghém nỗi đau riêng, dồn sức dựng tạm lớp học ở nhà văn hóa bản, để kịp tiếng trống khai giảng cũng như tìm một điểm tựa tinh thần để quên đi những mất mát.
Không chỉ thầy cô, học trò cũng mang nỗi lo lớn. Xã Mỹ Lý có 221 ngôi nhà bị cuốn trôi, trẻ em phải ở trong các lán tạm bằng bạt giữa rừng. Nhiều em mất sạch quần áo, sách vở, ngày ngày theo bố mẹ đi gùi gạo, nhận cứu trợ. Em Lữ Thị Loan, học sinh lớp 8 Trường PTDTBT THCS Mỹ Lý, nhà ở bản biên giới Cha Nga, vừa gùi gạo vừa ôm mấy quyển vở được tặng, nói nhỏ: “Nhà em bị lũ cuốn trôi, sách vở đều mất hết. Ở lán tạm buồn lắm, em chỉ muốn trở lại trường”.
Trước ngày tựu trường, hàng chục gia đình ở bản Cha Nga đã đưa con cái vượt sông ra trung tâm xã kịp ngày khai giảng năm học mới. Sau lũ, đường ra vào bản Cha Nga bị lũ cuốn trôi nhiều đoạn. Người dân chỉ còn cách đi bộ theo sườn núi, kết hợp dùng xuồng máy vượt thác ghềnh, mất 3-4 giờ đồng hồ mới đến nơi. Mặc dù gặp nhiều hiểm nguy, vất vả nhưng các gia đình đều quyết tâm đưa các con trở lại trường, còn các em cũng rất vui khi được gặp lại thầy cô, bạn bè. Với những đứa trẻ vùng cao sau lũ, trường học không đơn thuần là nơi học chữ, mà còn là mái ấm, nơi có bữa ăn đủ đầy, giấc ngủ yên lành và cũng như là nơi nương tựa để quên đi đói nghèo, mất mát sau thiên tai.
Cần nhiều hơn nghị lực và yêu thương
Sau trận lũ lịch sử, cây cầu treo Xốp Mạt, “cửa ngõ” nối đôi bờ Nậm Nơn (xã Lượng Minh, tỉnh Nghệ An), bị cuốn phăng, cắt đứt đường đến trường của hàng trăm học sinh. Hơn 160 em ở 6 bản bị cô lập ngồi trên những chiếc thuyền nhỏ chòng chành giữa dòng nước xiết. Đặc biệt, trẻ em hai bản Cà Moong, Xốp Cháo còn vất vả hơn khi phải đi bộ gần một giờ đồng hồ mới ra đến bến, ngồi thêm một giờ đồng hồ thuyền máy, rồi lại tiếp tục hơn nửa giờ đồng hồ đi xe máy mới đến được lớp học.
Toàn xã chỉ có hai chiếc thuyền, mỗi chuyến chở được 10-15 em nên từ tờ mờ sáng, những chuyến đò dập dềnh nối nhau qua sông. Để bảo đảm an toàn, nhà trường và phụ huynh thống nhất tạm thời cho các em ở lại trường hai tuần mới về nhà một lần. Nhờ vậy, phụ huynh bớt được những chuyến đưa đón vất vả, còn học trò cũng giảm được số lần phải lênh đênh qua sông dữ. Để các em yên tâm học tập, thầy cô tự nguyện thay phiên ở lại cuối tuần, vừa dạy dỗ, vừa chăm lo miếng ăn, giấc ngủ như người cha, người mẹ thứ hai nơi trường lớp. Thế nhưng, khi con thuyền nhỏ rẽ sóng, ánh mắt lo âu của các bậc phụ huynh vẫn dõi theo đến khi thấy con sang bờ bên kia mới yên lòng.
Đồng chí Nguyễn Văn Thắng, Bí thư Đảng ủy xã Lượng Minh cho biết: “Chính quyền xã đã lập tổ hỗ trợ, bố trí công an, dân quân túc trực, sẵn áo phao, dây cứu sinh, còi báo hiệu; thậm chí lãnh đạo xã còn dùng xe gia đình chở các em từ bến thuyền đến trường. Về lâu dài, chúng tôi đề xuất với cấp trên khẩn trương xây cầu cứng qua sông để bảo đảm an toàn”.
Để không lỡ hẹn với ngày khai giảng, ngành giáo dục tỉnh Nghệ An đã nhanh chóng triển khai Phong trào “Trường giúp trường”, đưa hàng trăm thầy cô từ đồng bằng lên vùng lũ, cùng cuốc, xẻng, sách vở và tấm lòng sẻ chia để hỗ trợ các trường học thiệt hại nặng khắc phục hậu quả. Nhờ sự chung tay của chính quyền, bộ đội, công an, doanh nghiệp và các nhà hảo tâm, trường lớp đã dần hồi sinh; 2.000 bộ sách giáo khoa, vở, bút được trao tận tay học sinh; hơn 3 tỷ đồng được huy động để sửa chữa, mua sắm thiết bị dạy học. Cùng với đó, 50 tỷ đồng từ Trung ương và tỉnh được giải ngân để khắc phục cơ sở vật chất. LLVT Quân khu 4 đã huy động 12.925 cán bộ, chiến sĩ với 104.600 ngày công, cùng nhiều phương tiện giúp đồng bào vùng lũ phía Tây Nghệ An khắc phục hậu quả, trong đó ưu tiên giúp 88 trụ sở, trường học dọn bùn đất, sửa sang, củng cố cơ sở vật chất. Nhiều đơn vị Quân đội đồng hành với học sinh vùng lũ qua các chương trình “Nâng bước em tới trường”, “Con nuôi đồn biên phòng”; vận động, quyên góp quần áo, sách vở, đồ dùng học tập, trao tận tay học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Những việc làm thiết thực ấy đã góp phần mang đến cho thầy trò vùng biên một lễ khai giảng trọn vẹn, mở đầu năm học mới với thật nhiều nghị lực và yêu thương.
Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Thái Văn Thành, Giám đốc Sở giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An cho biết: “Cùng với sự quan tâm của ngành giáo dục, các trường vùng lũ đã nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các tổ chức, cá nhân khắp mọi miền Tổ quốc. Những nguồn kinh phí, món quà từ hoạt động xã hội hóa đang thực sự giúp thầy, cô giáo, học trò vùng lũ từng bước vượt qua khó khăn, vững tin bước vào năm học mới”.
Trong nắng sớm mùa thu, lễ khai giảng tại các trường học vùng lũ của tỉnh Nghệ An diễn ra trong những hoàn cảnh đặc biệt khi sân trường, lớp học ở nhà văn hóa; khu bếp ăn, nhà bán trú là nhà đa chức năng; con đường đến trường của học sinh vùng lũ xa hơn, gập ghềnh hơn. Nhưng tiếng trống trường vẫn được gióng lên vang vọng cả bản làng, như xóa nhòa những vất vả ngày qua, mở ra một năm học mới với nhiều kỳ vọng. Thầy giáo Trần Sỹ Hà tâm sự: “Chúng tôi chỉ mong sao các em cảm nhận được sự trang trọng, thiêng liêng của ngày tựu trường. Từ hôm nay, dù khó khăn đến đâu, thầy trò sẽ cùng nhau bước đi bằng năng lượng và quyết tâm cao nhất.”
Mưa lũ có thể cuốn đi nhà cửa, tài sản, nhưng không thể cuốn đi khát vọng học tập, sự chung tay của cả cộng đồng. Tiếng trống trường năm học mới ngân vang trên vết tích của thiên tai cũng là lời khẳng định rằng, trong gian khó, thầy trò vùng lũ vẫn sẽ bền bỉ viết tiếp ước mơ, gieo mầm tri thức, vì một tương lai tươi sáng hơn.
