Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư sinh năm 1920 tại xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương, Nghệ An. Ông đã chứng kiến và tham gia vào nhiều sự kiện quan trọng của Việt Nam: từ thời Pháp thuộc, kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đến thời kỳ đổi mới. Tính đến nay, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư có khoảng hơn 60 đầu sách đã xuất bản và đạt được nhiều giải thưởng cao. Các công trình từ trước năm 1975 của ông có thể kể đến như: Non nước Phú Yên (1964), Địa chí Khánh Hòa (1972), Non nước Ninh Thuận (1974),...và các công trình về sau như: Đường phố nội thành TP HCM, Từ điển địa danh hành chính Nam Bộ, Non nước Quảng Trị, Tiểu sử và hành trạng các nhà khoa bảng Hán học Nam Bộ, Sổ tay tên đường ở TP HCM, Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ, tiểu thuyết loạn 12 sứ quân ...
Nhà sử học, Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư (Bên trái)
Tự truyện "Đi qua trăm năm" ban đầu chỉ là ấp ủ trong tâm trí của Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư. Ông định hoàn thành thêm nhiều dự án đã lên kế hoạch từ trước rồi mới viết về cuộc đời mình. Vào ngày 16/7/2022, trong lần ông Nguyễn Văn Nên - Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, đến thăm tác giả cao niên mẫn tuệ hồn hậu hiếm có và nghe ông kể câu chuyện cuộc đời, ông Nguyễn Văn Nên lập tức đề xuất ông Nguyễn Đình Tư ưu tiên viết tự truyện trước:"Con đặt hàng cụ viết trước tự truyện Một kiếp người của cụ đi; mấy công trình nghiên cứu chậm lại một chút cũng được". Được lời như mở tấm lòng, ông Nguyễn Đình Tư khi ấy đã 103 tuổi, dồn hết động lực và trí nhớ ngồi gõ máy vi tính trong 6 tháng tiếp theo kể chuyện đời mình. "Đi qua Trăm năm" hoàn thành đúng hẹn và ra mắt bạn đọc vào đầu năm 2024.
Chính cụ Tư cũng quên mất ngày sinh nhật của mình nhưng chiếc bánh đặc biệt do chính Chủ tịch Thành phố gửi tặng đã trở thành lời nhắc nhở đầy ý nghĩa về ngày đặc biệt này
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư tâm sự về lý do vì sao lại viết tự truyện: "Những sự kiện đã diễn ra trong cuộc đời hơn 100 năm của tôi quá bình thường, nhưng chắc chắn cũng đủ cho con cháu tôi lấy làm bài học kinh nghiệm trong cuộc sống; ngoài ra cũng có nhiều người lâm vào hoàn cảnh như tôi, qua đó tự an ủi rằng trong cuộc sống còn có những kẻ đồng bạn đồng thuyền với mình nên tôi ghi lại để cùng chia sẻ. Vì vậy tôi không ghi là hồi ký, chỉ ghi là tự truyện để các bạn đọc giải buồn, thấy lại hình ảnh, hoàn cảnh của mình trong đó, riêng tôi khi rảnh rỗi đọc để sống lại những ngày quá khứ. Đó là lý do tôi ghi chép tập tự truyện này.”
"Đi qua trăm năm" sẽ giúp độc giả hiểu thêm về vùng đất Thanh Chương xứ Nghệ, nơi cậu bé Nguyễn Đình Tư đã trải qua thời thơ ấu sống động, vẹn nguyên ký ức đến hôm nay. Quê hương đã giữ lại trong tâm khảm ông về hình dáng và tình cảm của người cha mẫu mực, người mẹ ruột yêu thương chẳng may qua đời sớm, người mẹ kế vì chồng, vì thương mấy đứa con chồng mà chịu thương chịu khó. Từ cậu học sinh giỏi trở thành chàng thanh niên tập tành đường chính trị, những thay đổi thời cuộc trong trong dòng chảy lịch sử đã đưa Nguyễn Đình Tư xuôi về Nam, gặp những khúc quanh cuộc đời, rồi bước vào nghiệp cầm bút 80 năm qua.
Sách dày 384 trang gồm 11 chương: Quê hương - Ký ức vẹn nguyên, Ít mảnh sử làng xã vùng đất Thanh Chương, Một thuở ấu thơ, Thời học sinh và chí lập thân, Một người cha gương mẫu, Tập tành đường chính trị, Cuộc sống gia đình, Dập dềnh sóng biển xuôi Nam, Theo thời tìm kế mưu sinh, Những khúc quanh cuộc đời, Nghiệp cầm bút, Phụ lục những hình ảnh lưu giữ quá khứ và hiện tại.
Đến những dòng cuối cùng của tự truyện, độc giả vẫn cảm nhận được ăm ắp tình cảm, ý chí muốn cống hiến dành trọn đời mình cho sự nghiệp cầm bút của ông Nguyễn Đình Tư: "Tập tự truyện này đã khép lại trang sau cùng. Những gì bạn đọc đã lướt qua đều thấy cuộc đời của tôi đã trải qua những gì khổ cực nhất, vất vả nhất, buồn tủi nhất chiếm đến hai phần ba năm tháng mới được hưởng những gì gọi là vinh dự vào cuối đời, không khác gì một câu chuyện cổ tích ngày xưa vậy. Và lời cuối trước khi khép lại tự truyện này, tôi vẫn còn dự định trong những ngày cuối đời sẽ viết tiếp 10 đầu sách nữa, nếu sức khỏe cho phép".
Là một nhà sử học, Nguyễn Đình Tư luôn có cái nhìn khách quan và sắc bén về lịch sử. "Đi qua trăm năm" không chỉ là những trang hồi ức cá nhân mà còn là góc nhìn, sự phân tích một cách cẩn trọng của ông về lịch sử Việt Nam. Nhờ vậy, tác phẩm đã vượt ra khỏi khuôn khổ cuốn tự truyện thông thường, trở thành một nguồn tư liệu lịch sử quý giá.
Bên cạnh giá trị lịch sử, dưới ngòi bút giản dị, mộc mạc nhưng đầy sức gợi, Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư đã vẽ nên những câu chuyện sinh động về cuộc đời mình bằng ngôn ngữ hình ảnh. Vì thế, tự truyện còn là một tác phẩm văn học giá trị, không chỉ hấp dẫn người đọc về mặt nội dung mà cả tính nghệ thuật, khơi gợi những suy tư về cuộc sống và giá trị con người.
