40 năm trước, các quốc gia trên thế giới đã ký kết Công ước Vienna nhằm bảo vệ tầng ô-dôn trước nguy cơ bị thủng và bảo vệ con người cũng như hành tinh khỏi bức xạ tử ngoại (UV) có hại. Trên nền tảng đó, Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn đã được thông qua và triển khai thành công, giúp loại trừ hoàn toàn các chất chlorofluorocarbon (CFCs) – hóa chất nhân tạo từng được sử dụng rộng rãi trong làm lạnh, khí dung và sản xuất xốp, qua đó góp phần quan trọng khôi phục tầng ô-dôn.
Nhân dịp Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2025, đánh dấu 40 năm Công ước Vienna, với chủ đề “Từ khoa học đến hành động toàn cầu”, cộng đồng quốc tế cùng nhìn lại những thành tựu đã đạt được và khẳng định quyết tâm tiếp tục hành động vì tương lai. Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal được đánh giá là một trong những thành công lớn nhất của hợp tác môi trường toàn cầu, đã giúp giám sát và loại trừ hiệu quả các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, đồng thời từng bước kiểm soát các chất hydrofluorocarbon (HFC) – loại khí nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao – theo Bản sửa đổi, bổ sung Kigali.
Các bằng chứng khoa học đến nay cho thấy tầng ô-dôn đang dần phục hồi và có thể trở lại trạng thái bình thường vào giữa thế kỷ này. Đồng thời, Nghị định thư Montreal cũng góp phần quan trọng làm chậm lại quá trình nóng lên toàn cầu, bởi nhiều chất làm suy giảm tầng ô-dôn đồng thời là khí nhà kính mạnh. Các nghiên cứu cho thấy nếu không có Nghị định thư Montreal, đến cuối thế kỷ này, nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể cao hơn khoảng 0,5°C so với kịch bản hiện nay.
Tính đến nay, 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn đã được loại trừ trên phạm vi toàn cầu. Việc tầng ô-dôn đang dần được phục hồi chính là minh chứng rõ ràng rằng nếu các quốc gia đoàn kết hành động, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua những thách thức môi trường tưởng chừng không thể giải quyết.
Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã nỗ lực triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn như: CFC, Halon, CTC, HCFC và Methyl Bromide, từng bước quản lý HFC theo lộ trình. Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất CFC, Halon, CTC từ ngày 01/01/2010; loại trừ HCFC-141b nguyên chất trong sản xuất xốp từ ngày 01/01/2015; chỉ cho phép sử dụng methyl bromide cho mục đích kiểm dịch nông nghiệp. Các hoạt động này đã góp phần quan trọng vào công tác bảo vệ tầng ô-dôn, giảm phát thải khí nhà kính.
Nội dung bảo vệ tầng ô-dôn đã được thể chế hóa trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nhiều văn bản dưới luật, bao gồm Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, Nghị định số 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường về ứng phó với biến đổi khí hậu, Thông tư số 20/2023/TT-BTNMT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quản lý, thu gom, tái chế và xử lý các chất được kiểm soát.
Gần đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và các bên liên quan trong quá trình thực hiện. Song song với đó, Việt Nam cũng đã ban hành và áp dụng nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong sản xuất sử dụng các chất được kiểm soát.
Theo thống kê của Ban Thư ký ô-dôn quốc tế, tính đến tháng 8/2025, Việt Nam đã đóng ngăn ngừa phát thải khoảng 240 triệu tấn CO₂ tương đương. Đây là một thành tựu nổi bật, minh chứng cho nỗ lực thực hiện Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal, đồng thời thể hiện đóng góp của Việt Nam trong nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Trong giai đoạn tới, thực hiện Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và các chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát giai đoạn 2024-2045, Việt Nam dự kiến giảm trực tiếp hơn 11 triệu tấn CO₂ tương đương từ hoạt động tiêu thụ các chất HFC, tiếp tục khẳng định cam kết mạnh mẽ đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong thực hiện mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Các hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn của Việt Nam không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho việc khôi phục tầng ô-dôn mà còn gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu quốc gia khác. Việc kiểm soát và loại trừ các chất này đã được lồng ghép trong lộ trình giảm phát thải quốc gia, hỗ trợ thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Quá trình chuyển đổi công nghệ, thu gom và tái chế môi chất lạnh cũng mở ra cơ hội tham gia thị trường trao đổi tín chỉ carbon, tiếp cận các cơ chế tài chính quốc tế và huy động thêm nguồn lực cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ. Hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn còn gắn liền với việc thúc đẩy chương trình làm mát bền vững, nâng cao hiệu quả năng lượng, đồng thời tạo nền tảng cho chuyển đổi xanh toàn diện, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Nhằm hưởng ứng Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức nhiều hoạt động truyền thông cộng đồng như: treo pano, standee, phát hành ấn phẩm và phối hợp với các cơ quan báo chí để lan tỏa thông điệp kỷ niệm “40 năm Công ước Vienna – Từ khoa học đến hành động toàn cầu”. Tham gia phối hợp với Hội Khoa học Kỹ thuật Lạnh và Điều hòa không khí Việt Nam trong việc tổ chức Triển lãm quốc tế ngành lạnh và điều hòa không khí năm 2025, nhằm nâng cao nhận thức và giới thiệu các công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường.
Trọng tâm của chuỗi hoạt động là Hội thảo quốc gia với chủ đề “Hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn hướng tới chuyển đổi xanh: Thúc đẩy hợp tác liên chính phủ, hợp tác công – tư” với sự chủ trì của lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sự tham gia của đại diện Quỹ Đa phương, các cơ quan quản lý thuộc Bộ, ngành, địa phương; nhiều tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới, UNEP, ETP, GGGI, UNDP, ADB, GIZ…; các viện nghiên cứu, trường đại học, chuyên gia và doanh nghiệp trong các lĩnh vực liên quan.
Hội thảo gồm 03 phiên thảo luận tập trung vào: (i) Thực hiện Nghị định thư Montreal tại Việt Nam và đóng góp toàn cầu; (ii) Hợp tác liên chính phủ, công – tư trong bảo vệ tầng ô-dôn và làm mát bền vững; (iii) Công cụ hỗ trợ tuân thủ và triển khai Nghị định thư Montreal. Bên cạnh đó, Hội thảo cũng có không gian trưng bày sản phẩm, công nghệ lạnh – điều hòa tiên tiến, thân thiện môi trường, và trình diễn công nghệ thu gom, tái chế môi chất lạnh.
